In 2017 startte in de gemeente Zeist het project Aysma. Met koffiemiddagen, beweeglessen en maandelijkse kookworkshops helpt Aysma eenzame, oudere migrantenvrouwen uit hun isolement te komen, meer te participeren in de samenleving en gezonder te worden. Dankzij GIDS-middelen was er ruimte om aan de slag te gaan met het thema ‘narratief waarderen’. Deze methode van monitoren en evalueren draait om het ophalen van ervaringen van deelnemers. De duiding van de opbrengsten gebeurt ook met deelnemers. We spraken met opdrachtgever Gina Zoetendaal, (voormalig) adviseur van de gemeente en Sander Moret van het expertbureau jb Lorenz, dat het onderzoek uitvoerde.

Aysma is een vrouwengroep in Zeist West. Het project van de gemeente en welzijnsorganisatie MeanderOmium richt zich op oudere migrantenvrouwen van voornamelijk Marokkaanse afkomst. Zij spreken vaak de Nederlandse taal niet goed, hebben weinig contacten en vaak een matige gezondheid. Doel is om deze vrouwen uit hun isolement te halen en hun gezondheid helpen te verbeteren. Aysma helpt daarnaast ook jongere vrouwen ervaring op te doen met vrijwilligerswerk.

Evaluatie

Het werk met de oudere vrouwen werd betaald uit tijdelijke middelen. Eind 2019 rees de vraag hoe het project te borgen. Er waren toen zo’n 70 vrouwen bereikt. Zoetendaal: “Veel deelnemers leken blij met Aysma en er baat bij te hebben. Maar dat wilden we onderbouwen. Via Pharos kwamen we op het spoor van narratief waarderen. Dat leek ons wel wat omdat je met deze evaluatiemethode ervaringen van deelnemers zelf ophaalt en ze ook betrekt in de duiding ervan.”

Narratief waarderen

Voor hun onderzoek baseerde jb Lorenz zich op de evaluatiemethode narratief waarderen. Deze is ontwikkeld door de Britse hoogleraar Dave Snowden en zijn bedrijf Cognitive Edge onder de naam SenseMaker®. Doel is om betrokkenen (bijvoorbeeld de deelnemers aan een project, vrijwilligers en/of uitvoerend professionals) een stem te geven bij evaluaties. Hun ervaringen staan centraal. Daaraan geven deelnemers ook zelf duiding. De methode is te gebruiken voor kleinere groepen (zoals bij Aysma), maar ook voor grote groepen en levert een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve informatie (aantallen en quotes). Daarmee ontstaat een rijk en contextueel inzicht in wat de doelgroep belangrijk vindt.

Met behulp van de expertise van jb Lorenz werd de methode ingezet door toepassing van de volgende onderdelen:

1. Het maken van een goede vragenlijst. De lijst moet voldoende ruimte geven voor het eigen ‘verhaal’ van betrokkenen en daarom voldoende breed zijn, maar ook goed aansluiten bij het doel of de doelen en van de evaluatie. Daarom wordt de vragenlijst met de opdrachtgevers én de doelgroep ontworpen.
2. Het ophalen van de deelnemerservaringen.
3. Een duidingssessie (ongeveer een halve dag) met opdrachtgevers en doelgroep. Je bespreekt de eerste data-analyse: wat valt op, wat bedoelen mensen met de ervaringen die ze gedeeld hebben?

De vragenlijst

In 2020 startte de projectgroep – met de gemeente, GGDrU, Sportief Zeist, Meander Omnium en de coördinator van Aysma met het vaststellen van het doelen van de evaluatie. Ze bepaalden dat de verhalen van de deelnemers zicht moesten geven op het effect van het project Aysma, op de (beleving van) hun gezondheid, op het verminderen van eenzaamheid en op het verbeteren van voeding en meer bewegen. Verder moest uit de evaluatie duidelijk worden welke factoren de Aysma-aanpak tot een succes maakten of juist niet. “Met deze doelen als kader hebben we met de projectgroep én vijf vrijwilligers bij Aysma de vragenlijst geformuleerd”, vertelt Zoetendaal. “We vulden elkaar goed aan. De vrijwilligers en coördinator droegen onderwerpen en thema’s in en jb Lorenz maakte daar concrete onderzoeksvragen van die voldoende informatie moeten opleveren.” Moret: “De beginvraag werd: ‘wat betekent Aysma voor u?’ Daarop volgden verdiepende vragen. Die ontwerpen we zó dat inwoners antwoorden omgezet kunnen worden in kwantitatieve en kwalitatieve informatie. Deelnemers kunnen bijvoorbeeld hun ervaring plaatsen op een schaal van heel belangrijk of minder belangrijk of we gebruiken een assenstelstel (bijvoorbeeld: leuk of niet leuk versus nuttig of niet nuttig). Zo kunnen we resultaten visueel presenteren. Daarbij kunnen we bij iedere score ook de toelichting van deelnemers laten zien – die zijn belangrijk voor de uiteindelijk duiding van resultaten.”

Het ophalen en duiden van ervaringen

Vanwege de taal en cultuur werkte jb Lorenz met ‘verhalenophalers, vrijwilligers (van Aysma) die vooraf getraind werden om de deelnemer centraal te zetten, goed door te vragen en weg te blijven bij eigen interpretaties. Zoetendaal: “Onze coördinator heeft vooraf de vrouwen meerdere keren geïnformeerd over het onderzoek en heeft ze enthousiast proberen te maken. Onze ambitie was om 40 verhalen op te halen. Maar toen kwam de coronacrisis. Veel vrouwen hadden angst voor besmetting en soms was het ook familie van de vrouwen die niet wilden dat zij de deur uitgingen of zelf aan de deur zouden praten.” Uiteindelijk haalden de vrijwilligers elf verhalen op. Moret: “Ook de afronding van het project heeft onder de crisis geleden. De duiding is nu alleen door de projectgroep gedaan, op basis van onze eerste analyses. Onder ‘normale’ omstandigheden zouden vrijwilligers bijvoorbeeld hebben meegedaan – en voor zover dat zou lukken ook de deelnemers zelf.”

Resultaten en gebruik evaluatie

Ook al hebben we minder verhalen opgehaald, de evaluatie liet voldoende overtuigend zien dat we onze doelen met Aysma bereiken”, benadrukt Zoetendaal. “De gemeente wil het project dus borgen. De gemeente krijgt nog een jaar GIDS-middelen en dat geeft dus wat tijd om nog andere, en liefst structurele financiering te zoeken. Ik ga ervan uit dat dat ook met minder middelen kan nu de arbeidsintensieve opbouwfase voorbij is en de basisstructuur er ligt.”

“We hebben nu ook informatie over wat voor de deelnemers werkt en wat minder. Zo blijkt contact met andere vrouwen de belangrijkste reden om naar Aysma te komen. Dat is vooral anderen zien en spreken, samen dingen doen, zorgen kunnen delen. De sportactiviteiten vinden deelnemers vaak minder leuk, maar wel nuttig. Dus gezondheid is kennelijk een bijvangst. Maar bijna alle geïnterviewde deelnemers geven aan dat er door Aysma veel is veranderd in hun leven: men voelt zich gelukkiger en durft meer. Een hele mooie uitkomst bij deze groep die zo moeilijk bereikbaar is.”